İçindekiler
“Yüz kızartıcı suçlar” kişiyi toplum nazarında küçük düşüren suçlardır. Ahlak düzeninin çok şiddetle reddettiği toplumun çok büyük ahlaki tepkiler gösterdiği suçlardır. Yüz kızarıcı suç kavramı aslında bir suç tasnifidir. Yüz kızarıcı suçlar uygulamada ve halk arasında Türk toplumunun şiddetle tepki gösterdiği, kabul edilemez bulduğu ve utanç verici olan davranış ve suçlar olarak tanımlanmaktadır. Yüz kızarıcı suçlar kavramı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiş birtakım suç tiplerini içeren, özellikle memuriyete girişte kişilerin karşısına çıkan bir kavramdır.
“Yüz kızartıcı suç kavramı, ilk defa 1961 Anayasasının 68.maddesinde yer almış ve bundan sonra 1982 Anayasasında ve diğer kanunlarda bu tabir kullanılmaya başlanılmıştır. 1961 Anayasasının konuyu düzenleyen 68.maddesinde birtakım suçlar sayılarak bunlara yüz kızartıcılık vasfı verilmiştir. Buna göre madde de sayılan suçları ve “ gibi” edatıyla bunlara benzer suçları ve “gibi” edatıyla bunlara benzer suçları işleyenler milletvekili seçilemiyordu. Hatta maddede değişiklik yapılmadan önce, bu suçlar affa uğramış olsalar bile sonuç aynıydı. Ancak 68.madde 1801 sayılı Kanunla değiştirilerek maddedeki bu ifade çıkarılmış ve böylece seçilme yasağına bir yumuşaklık getirilmiştir. 1982 Anayasasının milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76.maddesinde de yüz kızartıcı suç kavramına yer verilmiştir.
Yüz Kızartıcı Suçlar Nedir?
Yüz kızartıcı suç terimi yasalar tarafından tanımlanmış ve bu tür suçlar tek tek sayılmış değildir. Toplumun yapısına göre zaman zaman değişikliğe uğrayan bu suçların tanımlanması ve sayılması olanaksızdır. Ceza Hukukumuzda “Yüz Kızartıcı Suçlar” başlığı altında düzenlenen bir suç çeşidi bulunmamaktadır. Hukukumuzda yüz kızartıcı suçlar denildiğinde, Anayasa’nın 76’ıncı, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 11’inci maddesinde geçen; “ Basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ” anlaşılmaktadır. Yasalarda geçen “gibi” kelimesiyle de yüz kızartıcı suçların kapsamının neler olduğu hususunun tespitinin mahkemelerce yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.
- Anayasa’ya Göre Yüz Kızartıcı Suçlar;
1982 Anayasasının milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76. maddesinde de yüz kızartıcı suç kavramına yer verilmiştir.1982 Anayasasının milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76.maddesinin 2. fıkrası “En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, Resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.” şeklinde düzenlenmiştir.
“Yüz Kızartıcı Suç” deyimi, hukuk düzenin temeli olan Anayasada da tanımı yapılmadığı gibi konuyla ilgili hukuk dalı olan Ceza Kanunlarımızda da bir tanım yapılmamıştır. Mülga 3682 sayılı Adli Sicil Kanunun 8. Maddenin b bendinde “b) Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma ve dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile...” denilmek suretiyle konu düzenlenmiştir.
Burada kanun koyucunun “gibi” kelimesi ile yüz kızartıcı suçları sadece sayılanlarla mı sınırladığı yoksa sayılan suçların yanında başka suç kızartıcı suçların da var olup olmadığı kesin olarak anlaşılamamaktadır. Anayasalarda milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin olarak, yüz kızartıcı suçtan mahkûm olmama şartının aranması, benzer şekilde kanunlara da yansımıştır. Kanunlarda bu şart genellikle belirli bir mesleğe giriş, belirli görevleri yapabilme gibi konularda söz konusu olmuştur. Yüz kızartıcı suç kavramını içeren hükümlerin hemen hepsinde, belirli suçlar sayıldıktan ve bunlara yüz kızartıcılık niteliği verildikten sonra “gibi” sözcüğü kullanılarak, yüz kızartıcı suçların sayılanlardan ibaret bulunmadığı belirtilmek istenmiştir.
- Devlet Memurları Kanuna Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
Yüz kızarıcı suçlar kavramı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiş birtakım suç tiplerini içeren, özellikle memuriyete girişte kişilerin karşısına çıkan bir kavramdır. Yüz kızartıcı suçlar bazı özel kanunlarda ve 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 76.maddesinde; tanımına yer verilmeksizin sayılma suretiyle düzenlenmiştir. Memuriyete girişte yüz kızartıcı suçlar Devlet Memurları Kanunu’na göre memurluğa alımlarının iptal edilmesine veya işlerinden atılmalarına neden olmaktadır. Özel bir kanun ile söz konusu suç “yüz kızartıcı suçlar” kategorisine alınmamış ise söz konusu suç yüz kızartıcı suç değildir. Bu nedenler söz konusu bir suçun yüz kızartıcı suç olup olmadığı, söz konusu kişiye uygulanacak özel kanun hükümlerince dikkate alınıp tespit edilir. Yüz kızartıcı suçlar Devlet Memurları Kanuna göre;
- Hırsızlık suçu
- Dolandırıcılık suçu
- Güveni kötüye kullanma suçu
- Görevi kötüye kullanma suçu
- Rüşvet suçu
- İrtikap suçu
- Zimmet suçu
- Özel belgede sahtecilik suçu
- Resmi evrakta sahtecilik suçu
- Parada sahtecilik suçu
- Kıymetli damgada sahtecilik suçu
- Mühürde sahtecilik suçu
- Hileli iflas suçu
- 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11. maddesinde “ Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle mahkum olanlar” denilerek yüz kızartıcı suçlar sayılmıştır.
- Siyasi Partiler Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
2820 Sayılı Siyası Partiler Kanununun 11. maddesinde de “ Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle mahkum olanlar” şeklinde hüküm konularak yüz kızartıcı suçlar belirtilmiştir.
- Hâkimler ve Savcılar Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
2802 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu 8. maddesinde “Taksirli suçlar hariç olmak üzere, (…) üç aydan fazla hapis veya affa uğramış olsa bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak veya bu suçlardan veya taksirli suçlar hariç olmak üzere üç aydan fazla hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir fiilden dolayı soruşturma veya kovuşturma altında olmamak.” denilerek yüz kızartıcı suçlar belirtilmiştir.
- Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanuna Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun m.7/son: “Ateşli silahla işlenen suçlardan hükümlü bulunanlar ile taksirli suçlar hariç olmak üzere bir yıldan veya bu Kanun kapsamına giren suçlardan dolayı altı aydan fazla hapis cezasına mahkum olanlara, affa uğramış olsalar bile ateşli silah taşıma bulundurma izni verilemez.”
- Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu m.4/d: “Türk Ceza Kanununun 53’üncii maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmamak.”
- Avukatlık Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
1136 Sayılı Avukatlık Kanunu m.5’de “Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı iki yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikập, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmak.”
- Noterlik Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
1512 Sayılı Noterlik Kanunu m.7: “5. Kesinleşmiş bir karara Yüz kızartıcı bir suçtan veya ağır hapsi gerektiren bir cürümden mutlak olarak yahut kasti bir cürümden bir sene veya daha fazla hapis cezası ile hüküm giymiş olmamak,”
- Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanuna Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun m.4/A: “Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli Savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, kamunun sağlığına karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından hapis cezasına mahkûm olmak”
- Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununa Göre Yüz Kızartıcı Suçlar
2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu m.56/4: “ Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikập, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyetin bulunmaması ve siyasi partilerin organlarında görevli olmamak”
Yukarıdaki sayılan kanunlar sınırlı sayıda değildir. Sayılan kanunlar dışında 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu, 3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda … yüz kızartıcı suçlar sayılmıştır.
Yüz Kızartıcı Suçlar Adli Sicile İşlenir mi?
Adli sicil kayıtları açısından Genel Müdürlük silinen kayıtların arşivlenmesi keyfiyetini ilgili kanunlarda yüz kızartıcı olduğu açıkça belirtilen suçlar ile sınırlı tutuğu söylenebilir. Yüz kızartıcı suçun belirsizliğinin bazı suçların daha başka ve daha ağır cezalar doğurması sonucu yaratabileceği için, insan haklarının ve insan hakları evrensel beyannamesi ve kendi Anayasamızın “Kanunsuz suç ve ceza olmaz” ilkesi göz önünde tutularak düzenlenmesi şarttır. Yine, ceza hukukundaki kıyas yasağı da,” gibi “edatıyla söz konusu suçları benzetme yapılarak çoğaltmaya fırsat tanındığından hukukun temel ilkelerine ters düşmektedir.
Bu nedenle, temel hak ve özgürlükler açısından bu denli önemli bir konuyu, başta idare olmak üzere yargı organlarının takdirine bırakması hiç sağlıklı görülmemektedir. Ancak, 10.07.2008 tarih ve 5786 sayılı Kanunla Özel Ceza Kanunlarında yapılan değişikliklerde yüz kızartıcı suç ve gibi terimleri kullanılmamış, suçlar tek tek sayılmıştır. Bütün kanunlarda ortak kullanılan suçlar olduğu gibi, bazı özel kanunlarda sayılan suçlar diğer bazı özel kanunlarda sayılmamıştır.
Yüz Kızartıcı Suçlar, Adli Sicilden Silinir mi?
Yüz kızartıcı suçlar, birden farklı mevzuatta düzenlenmiş olup bir çatı altında kategorisi yapılmamıştır. Adli sicil kayıtlarına, yüz kızartıcı suçların hangisinin işlenip hangilerinin işlenmediğini aşağıda her mevzuat bakımından ayrı ayrı değerlendirmiştir. Aşağıda belirtilen suçlar adli sicilden silinir ancak, arşiv kaydına alınmaktadır. Bu suçlarda arşiv kaydının silinmesi ise, 5352 Sayılı Adli Sicil Kanunu 12. maddesindeki şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 12. Maddesine göre; arşiv bilgileri,
- İlgilinin ölümü üzerine,
- Her halde kaydın girildiği tarihten itibaren 80 yılın geçmesiyle tamamen silinir.
- Fiilin kanunla suç olmaktan çıkarılması halinde, bu suçtan mahkûmiyete ilişkin adlî sicil ve arşiv kayıtları, talep aranmaksızın tamamen silinir.
- Kanun yararına bozma veya yargılamanın yenilenmesi sonucunda verilen beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararına ilişkin adlî sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir.
